شادي و هيجان ثبت جهاني يک اثر تاريخي از تمدن ايران در فهرست ميراث جهاني آنقدر زياد است که گاهي باعث مي شود که همه نگراني ها در مورد حفاظت و ساماندهي از آن اثر از بين برود.

اين در حالي است که وقتي اثري نامش در فهرست ميراث جهاني قرار مي گيرد، خاطر بسياري از دوستداران ميراث فرهنگي از بابت حفاظت از آن اثر راحت و آسوده مي‌شود، اين در حالي است که تجربه ثابت کرده که ثبت يک اثر حتي در حافظه تاريخي جهانيان در ايران تضميني براي حفاظت از آن اثر نيست.

چغازنبيل، عبادتگاهي با بوي فاضلاب!

چغازنبيل، نخستين اثري از ايران است که در فهرست ميراث جهاني جاي گرفته تا جهانيان يکي از مهمترين دستاوردهاي بشري را بشناسند. اين ثبت مهم در نوزدهم ارديبهشت 1358 با تلاش کارشناسان ميراث فرهنگي به نتيجه رسيد. از همان زمان عزم براي صيانت از اين اثر آغاز و پايگاهي براي حفاظت از آن تشکيل شد.

برخي از دوستداران ميراث فرهنگي بر اين باورند که اين پايگاه تاريخي يکي از بهترين پايگاه هاي ميراث فرهنگي براي حفاظت از اثار در سال هاي گذشته بوده است.
با اين وجود، اين پايگاه همواره با مشکلات بسياري همراه بوده و چندي پيش نيز خبرهاي بسياري در مورد نبود وضعيت مناسب اين اثر جهاني منتشر شد.

بر اساس آخرين اخبار، چغازنبيل به محلي براي عبور احشام تبديل شده و گردشگران از وضعيت بد اين محوطه باستاني به‌دليل انباشت فضولات حيواني و بوي تعفن پساب‌هاي نيشکر شکايت دارند، تا جايي‌که برخي از آن ها از ورود به چغازنبيل و بازديد از آن خودداري مي‌کنند.

بوي فاضلاب و چراي گوسفندان در نخستين اثر ثبت جهاني ايران

مدتي هم به دليل اقدامات وزارت نفت براي انجام پژوه هاي عمراني اين گنجينه ملي در خطري جدي قرار گرفت که پس پيگيري هاي کارشناسان يونسکو، اين خطر به صورت موقت از بين رفت.

به رغم همه خبرها در مورد شرايط بد فاضلاب و چراي گوسفندان، مسئول کنوني پايگاه چغازنبيل به CHN خبر از شرايط مناسب اين محوطه عيلامي مي دهد.

به گفته مظفر فرهادپور، در حال حاضر عرصه و حريم 53 هزار هکتاري چغازنبيل تعيين شده و مطالعات منسجمي روي بحث زمين شناسي و باستان شناسي اين اثر صورت گرفته است.

او همچنين با بيان اينکه اقدامات لازم براي مرمت در اين محوطه در حال انجام است، مي گويد:� آخرين مرمت اين بناي تاريخي مرمت حصار دوم آن به طول يک و نيم است. از سوي ديگر بخش هايي از معبد نيز مرمت شده و 4 دروازه آن نيز به طور کامل بازسازي شده است. �

با اين وجود، مسئله چراي گوسفندان و بوي فاضلاب همچنان از مشکلات جدي محوطه عيلامي چغازنبيل به شمار مي رود که بايد براي ساماندهي آن اقدامات جدي انجام داد.

چغازنبيل، نيايشگاهي است که توسط اونتاش گال، پادشاه بزرگ عيلامي و براي ستايش ايزد اينشوشيناک نگهبان شهر شوش،ساخته شده است.

 

تخت جمشيد،دست و پا زدن در آب هاي بهاري!

تخت جمشيد که ساليان سال پايتخت تشريفاتي امپراتوري ايران در زمان دودمان هخامنشيان بوده‌ است، دومين اثري است که در فهرست ميراث جهاني به نام ايرانيان ثبت شده است. اين اثر تاريخي همواره يکي از معرفه هاي شاخص ايرانيان در جهان به شمار مي‌رود.

پايگاه حفاظت و باستان شناسي تخت جمشيد هم يکي نخستين پايگاه هاي ميراث فرهنگي است. اين پايگاه دستاوردهاي بسياري داشته است که اگر اين دستاورها گاهي اوقات چالش برانگيز بوده، همچون مرمت هاي صورت گرفته که برخي از آن ها باعث ايجاد فشار بيشتر به سر ستون ها شده و در بدنه شکاف ايجاد کرده است.
گفته مي شود که تعيين حريم تخت جمشيد نيز پس از سي و سه سال که از ثبت جهاني آن مي گذرد، اخيرا مورد بازنگري قرار گرفته و تصويب شده است با اين وجود شنيده مي شود که اين تعيين حريم چندان با نظر بسياري از کارشناسان حريم همخواني ندارد و مورد تاييد آن‌ها نيست.

آب گرفتگي در دومين اثر ثبت جهاني در ايران

از طرف ديگر تخت جمشيد همچنان از نظر پذيرش گردشگران در نوروز با مشکلات بسياري رو به روست و هنوز هم بسياري گردشگران از نحوه پذيرش ناراضي هستند.

با اينکه اين همه سال از ثبت جهاني اين اثر باستاني مي گذرد، هنوز هم راه آبه هاي آن ساماندهي نشده است و هنوز هم زمستان و فصل سرما که مي رسد، درياچه اي کوچک درست مي شد و اثر در آب غرق مي شود!

بسياري از کارشناسان هم معتقدند که نفوذ آب باران در قسمتهاي مختلف تخت جمشيد و ايجاد رطوبتهاي شديد در بنا باعث شده که هر ساله سنگهاي دو هزار و 500 ساله اين بنا متلاشي شوند.

اجراي نامناسب راهکارها براي هدايت آب باران در تخت جمشيد باعث شده که هر ساله با شروع بارندگي‌ها، محوطه هاي مختلف اين بنا به آب انبارهاي بزرگي تبديل که در نهايت منجر به متلاشي شدن سنگهاي تاريخ تخت جمشيد شود.
با اين وجود اکنون گفته مي شود که تيمي خارجي با بهترين مرمت کاران جمع شدند که مرمت و ساماندهي تخت جمشيد را آغاز کنند، آينده تنها داوري است که مي تواند وجود داشته باشد.
 

مترو در کمين ميدان نقش جهان!

ميدان نقش جهان، سومين اثر از ايران است که نامش در فهرست ميراث جهاني ماندگار شد! اما بعد سي و سال همچنان اين ميدان در محاصره خطرهايي است که از هر سو به آن وارد مي شود.

هنوز هم خبر مي رسد که احتمال خروج اين اثر شاخص ايراني از ثبت جهاني وجود دارد، به طوريکه چند روز پيش، معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي اعلام کرد که خطر خروج از فهرست ميراث جهاني، ميدان نقش جهان اصفهان را تهديد مي‌کند.

مسعود علويان‌صدر همچنين در اين مورد گفته بود که براساس گزارشي که در زمان حضور کارشناسان يونسکو در ايران ارائه شد، مسؤولان قطار شهري اصفهان در اجراي محور‌هاي شرقي ـ غربي که از زير ميدان نقش جهان مي‌گذرد، اصرار دارند و اين موضوع خطري جدي براي ميدان نقش جهان و مجموعه‌ي اطراف آن محسوب مي‌شود.

ميدان نقش جهان، سومين اثر ثبت جهاني ايران که در يک قدمي ميراث در خطر قرار گرفت

هنوز در ذهن و خاطر دوستداران ميراث فرهنگي باقي است که برج جهان‌نما تا سال ها شاخ بلندي بود که هويت اين ميدان را در خطر قرار داده بود. برج جهان نما، در سال 1375 با تخريب کاروانسراي تاريخي �تحديد� که به عنوان بخشي از مجموعه چهار باغ اصفهان در سال 1310 به شماره 109 در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده بود، با کاربري تجاري و فرهنگي احداث شد. از آنجاييکه بلندي اين بنا در منظر تاريخي و فرهنگي ميدان نقش جهان قرار داشت، يونسکو در سال 1380 براي اولين بار موضوع قرار دادن ميدان نقش جهان را در فهرست ميراث در خطر مطرح کرد.

اکنون دوستداران ميراث فرهنگي معتقدند که وضعيت ميدان نقش جهان نامناسب است و نه از آن به درستي محافظت مي شود و نه اينکه بناهاي و عناصر ثبت شده در آن مرمت مي شوند.

شاهين سپنتا بر اين باور است که نحوه نگهداري از ميدان تاريخي در شان آن نيست و همه بناهايي که در آن به ثبت رسيده اند به نوعي در خطرند و به نظر مي رسد که قرار گرفتن اين بنا در فهرست ميراث جهاني نتوانسته ناجي اين ميدان شود.

 

تخت سليمان؛ قرباني سنگ هاي قيمتي

تخت سليمان، نام محوطه تاريخي بزرگي در نزديکي تَکاب و روستاي تخت سليمان در استان آذربايجان غربي که به عنوان چهارمين اثر ميراث جهاني ثبت شده است.
اين محوطه تاريخي از هجوم عوامل طبيعي و غير طبيعي در امان نبوده و به دليل استخراج معادن سنگ هاي قيمتي در اطراف آن به شدت آسيب ديده است. به طوريکه مدير پايگاه ميراث فرهنگي تخت سليمان گفته که برج و باروي مجموعه‌ي تخت سليمان که حدود يک‌هزار و 200 متر محيط آن است، به‌شدت آسيب ديده است. به همين دليل، کارهاي حفاظتي براي رفع خطر و نگهداري شرايط موجود در دست انجام‌اند.

تخت سليمان، چهارمين اثري که تا آستانه قرار گرفتن در ميراث در خطر رفت! و برگشت!

مجموعه بناهاي تاريخي در تخت سليمان در اطراف درياچه‌اي طبيعي ساخته شده است. آثار بناهاي دوره‌هاي اشکانيان و ساساني و ايلخانان مغول در اين محل يافت شده است. مهم‌ترين آثار به جا مانده از آن آتشکده و تالارهاي دوره ساساني است.

بر اساس آخرين اطلاعات از پايگاه حفاظت از اين بنا، اقدامات حفاظتي در برج و باروي مجموعه‌ ثبت جهاني تخت سليمان، در حد رفع خطر و نگهداري وضع موجود انجام مي‌شود.

ارگ بم، در روياي خروج از ميراث در خطر!

ارگ بم بزرگ‌ترين بناي خشت و گلي دنيا است که در نزديکي شهر بم در استان کرمان و در جنوب شرقي ايران قرار دارد. اين بنا پيش از سده 5 پيش از ميلاد ساخته شده و تا حدود سال 1850 ميلادي مورد استفاده بوده‌است. در تاريخ 5 دي 1382، زمين‌لرزه‌اي شديد در اين منطقه روي داد که باعث شد اين بنا تا حدود زيادي تخريب شود.

پس زلزله بود که اين بنا در فهرست ميراث جهاني جاي گرفت. با اين وجود اين بنا هنوز هم در فهرست ميراث در خطر شناخته مي‌شود. با آنکه جهانيان براي نجات اين اثر از ويراني بسيج شدند اما تا اکنون اين همه اقدامات نتوانسته است که اين بنا را فهرست ميراث در خطر خارج کند.

بنايي که پس از سال هاي سال هنوز از فهرست ميراث در خطر خارج نشده است

اين در حالي است که امسال کشور کوچک فيليپين توانست يکي از آثار خود را از فهرست ميراث در خطر خارج کند.

با اين وجود امروز همچنان بحث بر سر مرمت صحيح و ناصحيح اين بنا داغ است. هر چند که کارشناسان يونسکو مرتب بر ساماندهي اين بنا نظارت دارند اما برخي از کارشناسان مرمت در ايران هستند که نقدهاي جدي به نحوه ساماندهي اين بنا دارند و معتقدند که بايد اين نحوه مرمت تغيير کند.

 

پاسارگاد؛ بنايي که به آن مفتخر نيستيم!

پاسارگاد مجموعه‌اي از آثار باستاني برجاي‌مانده از دوران هخامنشي است که در 135 کيلومتري شمال شيراز در منطقه‌پاسارگاد استان فارس واقع شده‌است.
اين مجموعه دربرگيرنده‌ ابنيه‌اي چون کاخ‌دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصي، دو کوشک، آبنماهاي باغ شاهي، آرامگاه کمبوجيه، استحکامات دفاعي تل تخت، کاروانسراي مظفري، آرامگاه کوروش بزرگ، محوطه مقدس و تنگه بلاغي است.

اين مجموعه، پنجمين مجموعه‌ثبت‌شده در فهرست آثار ميراث جهاني در ايران است که طي جلسه يونسکو که در تيرماه سال 1383 در چين برگزار شد به‌علت دارا بودن شاخص‌هاي فراوان با 100در صد آرا در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيد.
پاسارگاد گرفتار رطوبت درياچه سيوند
شرايط پاسارگاد به عنوان ميراث جهاني مانند ساير آثار شرايط مناسبي نيست که بتوان به آن مفتخر شد. سد سيوند و رطوبت ناشي از آن باعث شده تا اين اثر با مشکلاتي مواجه شود. هرچند طي سال‌هاي گذشته مرمت سقف آن به اتمام رسيد و اکنون گلسنگ زدايي هم مي‌شود؛ اما کارشناسان بر اين باورند که در دراز مدت رطوبت درياچه سيوند روي اين اثر تاثير مي‌گذارد.
 

گنبد سلطانيه اما با کاشي هاي شکسته!

گنبد سلطانيه بزرگ‌ترين گنبد آجري جهان و مقبره‌ اولجايتو است. مردي که نام خود را به سلطان محمد خدابنده تغيير داد. کمتر کشوري چنين اثري با چنين ويژگي هايي جزو ميراث جهاني خود دارد اما اين منحصر به فرد بودن هم نتوانست دردي از روي شانه‌هاي اين بناي عظيم بردارد.
پس از ثبت و از سال 1387 مشکلات اين بنا با آنکه در فهرست ميراث جهاني جاي داشت،آغاز شد. خبرها حاکي از آن بود که ساخت و سازهاي اخير در عرصه شهر تاريخي سلطانيه و حريم درجه يک گنبد سلطانيه به حدي شدت گرفته است که احتمال آن مي‌رود اين اثر ميراث جهاني، در خطر پيوستن به فهرست ميراث در خطر يونسکو قرار گيرد.

کاشي هاي گنبد که يک سال پس از مرمت فروريخت!

هنوز جنجال ها بر سر خروج اين اثر تاريخي از فهرست ميراث جهاني برجاي خود باقي بود که کاشي هاي مرمت شده آن پس از يک سال فرو ريخت!
خبرگزاري ها نوشتند :� در حالي که هنوز کمتر از يک سال از نصب آخرين کاشي گنبد سلطانيه گذشته است، شواهد حاکي است که کاشي هاي قسمت هاي پائين گنبد سلطانيه در حال ريزش است و ناهمگوني از لحاظ رنگ در بدنه اصلي گنبد سلطانيه نيز به چشم مي خورد. هم چنين بعضي ديگر از کاشي ها نيز رو به فرسايش است و قسمتي از آنها پوسيده و بخش ديگري سالم مانده است.�

اکنون آخرين خبرها حاکي از آن است که اقدامي جدي براي ساماندهي و مرمت کاشي ها نشده و هنوز معلوم نيست که تا چه زماني اين وضعيت ادامه پيدا مي کند.
 

بيستون، همچنان در خطر!

اين اثر در سال 2006 ميلادي به ثبت جهاني رسيد. اين سنگ نوشته حدود 27 کيلومتري شهر کرمانشاه در غرب ايران است.
بناي بيستون، بنايي در معرض خطر گذر جاده و شرکت پتروشيمي!
با اين وجود از سال 84، 2 مساله اين سنگ نوشته را تهديد مي کند؛يکي اصرار براي ساخت يک شرکت پتروشيمي ديگر در کنار شرکت پيشين که حريم منظري بيستون را در خطر قرار داده و ديگري اصرار استانداري مبني بر گذر جاده بيستون به کرمانشاه.

اين خطرها هنوز هم اين بناي تاريخي را تهديد مي کند و معلوم نيست که تا چه زماني قرار است اين وضعيت ادامه داشته باشد.
 

قره کليسا؛ در محاصره داربست هاي مرمتي

قره کليسا کليساي تادئوس مقدس، نام کليسايي تاريخي در استان آذربايجان غربي ايران است. اين کليسا پس از يک سال تاخير در ثبت به دليل کامل نبودن پروندهف در تاريخ 7 ژوئيه 2008، مجموعه قره کليسا، شامل 3کليساي اصلي با نام‌هاي قره کليسا يا سنت تادئوس، سنت استپانوس و زور زور در فهرست ميراث جهاني يونسکو به ثبت رسيد.

کليساهاي غرب کشور نيازمند مرمت و ساماندهي !

اگر چه مرمت و ساماندهي اين کليساها پس از ثبت آغاز شد اما هنوز تکميل نشده است و به نظر مي رسد که مرمت آن همچنان با چالش هاي جدي رو به روست.

فاضلاب دشمن جدي سازه‌هاي آبي شوشتر

سازه‌هاي آبي شوشتر تير ماه سال‌جاري با اخذ اکثريت آرا در نشست سالانه مرکز ميراث جهاني به‌عنوان دهمين اثر ايراني ثبت شد. اما از آن روز به بعد اين سازه هاي آبي روي خوشي را به خود نديدند و هر چه بود، بوي فاضلاب بود و شکستن پل گرگر و هشدارهاي دوستداران ميراث فرهنگي!
گفته مي شود که نشت فاضلاب از ديواره هاي ساحلي و ديگر نقاط به قدري زياد است که از مدت ها پيش مکاتبات و مذاکرات متعددي در اين مورد صورت گرفته است ولي تاکنون دستگاههاي متولي اقدام خاصي را در اين باره انجام نداده اند به گونه اي که دست اندرکاران حوزه ميراث فرهنگي احساس خطر نموده و خواهان ورود دستگاههاي متولي در اين مورد شده اند.

سازه هاي آبي شوشتر بارها در خطر خروج از فهرست آثار جهاني !

اين در حالي است که مجموعه آسياب‌هاي شوشتر در استان خوزستان شامل ده‌ها آسياب است که بزرگ‌ترين مجموعه صنعتي تا پيش از انقلاب صنعتي به شمار مي‌رود. استفاده از آب براساس شرايط اقليمي با ايجاد شبکه‌هاي زيرزميني زير شهرکهن شوشتر، يکي از هوشمندانه‌ترين شکل‌هاي معماري شهري آبي را بروز داده است.
 

آشغال ها متجاوزان اصلي بازار تبريز!

بازار تبريز، يکي از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين بازارهاي سرپوشيده در سطح ايران و قاره? آسيا به‌شمار مي‌رود. اين بازار، در فهرست آثار جهاني به ثبت رسيده است و شامل بازارچه‌ها، تيمچ&